Ik zoek informatie

Wat is seksueel geweld? 

Seksueel geweld omvat iedere vorm van ongewenst seksueel contact.

Als er geen fysiek contact is geweest tussen het slachtoffer en de pleger, kan er gesproken worden over hands-off seksueel geweld (bv. seksuele intimidatie). Hands-on seksueel geweld houdt gedragingen in met fysiek contact, zoals aantasting van de seksuele integriteit of verkrachting.

Het onderscheid tussen deze laatste twee vormen van hands-on seksueel geweld zit in de seksuele penetratie:

• Aantasting van de seksuele integriteit houdt gedragingen in waarbij je zonder toestemming werd aangeraakt, zonder dat je seksueel gepenetreerd werd, of waarbij je wordt onderworpen aan seksuele handelingen zonder zelf te moeten deelnemen.
• Van zodra er sprake is van penetratie van seksuele aard (door een lichaamsdeel zoals de penis, tong, vingers, of door een voorwerp) in een lichaamsopening, wordt er gesproken over verkrachting. 

Wat is toestemming? 

Het verschil tussen gewenst en ongewenst seksueel contact zit in het toestemmen. Wanneer er over iemands grenzen wordt gegaan of bij een gebrek aan toestemming, is er sprake van seksueel geweld. 

In 2021 werd toestemming bij wet gedefinieerd en als een centraal begrip binnen het seksueel strafrecht toegevoegd. Het Strafwetboek bepaalt dat:

• Toestemming uit vrije wil wordt gegeven;
• Wanneer het slachtoffer zich niet (fysiek) verzet, dit niet automatisch betekent dat er sprake is van toestemming;
• De toestemming kan worden ingetrokken op elk ogenblik voor of tijdens de seksuele handeling;
• Er geen sprake is van toestemming wanneer de seksuele handeling is gepleegd door gebruik te maken van de kwetsbare toestand van het slachtoffer waardoor de vrije wil is aangetast (zoals angst, alcohol, verdovende middelen, psychotrope stoffen of enige andere substantie met een soortgelijke uitwerking, een ziekte of een handicapsituatie);
• Er ook geen toestemming kan gegeven worden als de seksuele handeling het gevolg is van een bedreiging, fysiek of psychisch geweld, dwang, verrassing, list of van een andere strafbare handeling;
• Een bewusteloos of slapend slachtoffer nooit kan toestemmen.

Twijfel je nog over wat al dan niet toestemming is? Bekijk dan zeker deze video. 

Seksueel geweld komt vaak voor

Seksueel geweld is een veelvoorkomend probleem: maar liefst 64% van de Belgische bevolking tussen de 16 en 69 jaar¹ kreeg al te maken met een vorm van seksueel geweld, gaande van seksuele intimidatie tot seksuele uitbuiting.

(On)zin over seksueel geweld

Over seksueel geweld bestaan heel veel foute overtuigingen. Zo wordt er vaak verondersteld dat enkel mannen seksueel geweld plegen en de pleger van seksueel geweld meestal een onbekende is voor het slachtoffer.

In de FAQ worden een aantal mythes doorprikt.

Bron

1. Keygnaert I - De Schrijver L - Cismaru Inescu A - Schapansky E - Nobels A - Hahaut B - Stappers C - Debauw Z - Lemonne A - Renard B - Weewauters M - Nisen L - Vander Beken T - Vandeviver C. Understanding the Mechanisms, Nature, Magnitude and Impact of Sexual Violence in Belgium. Final Report. Brussels: Belgian Science Policy 2021 – 142 p. (BRAIN-be - (Belgian Research Action through Interdisciplinary Networks)).

Hieronder vind je een aantal tips die je kunnen helpen om je vriend, vriendin of familielid, die het slachtoffer van seksueel geweld werd, bij te staan. Raadpleeg zeker ook de Gids voor steunfiguren om meer te weten te komen over het verwerkingsproces, de mogelijke reacties en de gevolgen van seksueel geweld. 

1. Ga naar een Zorgcentrum na Seksueel Geweld

Bij een verkrachting of aantasting van de seksuele integriteit is het belangrijk dat je het slachtoffer aanspoort zo snel mogelijk naar een Zorgcentrum te gaan. Op de contactpagina kan je zien welk Zorgcentrum zich in de buurt van jou en/of het slachtoffer bevindt en hoe je met het Zorgcentrum contact kan opnemen.

2. De normale gang van zaken

Seksueel geweld kan voor een slachtoffer ook een impact hebben op het alledaagse leven. Als steunfiguur kan je helpen door het slachtoffer niet anders te gaan behandelen, maar je op dezelfde manier te gedragen als ervoor. Je mag het slachtoffer uiteraard troosten en een luisterend oor bieden, maar probeer tezelfdertijd de gewone gang van zaken verder aan te houden. De normale dagstructuur biedt het slachtoffer het meeste houvast en zorgt voor afleiding.

3. Een luisterend oor

Sommige slachtoffers houden het seksueel geweld liever voor zich. Door het te verzwijgen kan niemand ze anders bekijken en kunnen ze niet als slachtoffer worden bestempeld. Vaak verzwijgen slachtoffers de gebeurtenissen in de hoop dat de herinnering verdwijnt. Ook de angst om niet geloofd te worden, de schrik om naasten verdriet aan te doen of de angst voor de dader speelt dikwijls mee. De dader is immers vaak een bekende.

Slachtoffers kunnen ook kampen met een schuldgevoel: ze voelen zich vaak, onterecht, geheel of gedeeltelijk schuldig over wat er gebeurd is en vrezen dat ook anderen er zo over zullen oordelen, waardoor ze blijven zwijgen.
Je kan proberen het slachtoffer te doen praten, maar zonder enige druk te zetten. Laat duidelijk weten dat het slachtoffer je kan vertrouwen en dat je altijd aanspreekbaar bent. Bied een onbevooroordeeld luisterend oor en blijf vooral luisteren.

• Als vriend of vriendin of familielid kan je erg kwaad zijn op de dader, terwijl het slachtoffer dat vaak (nog) niet is. Ventileer je woede bij anderen en niet bij het slachtoffer. Blijf polsen naar hoe het slachtoffer zich voelt zonder jouw emoties op te dringen.
• Als partner laat je best elk initiatief tot seksueel contact achterwege en geef je aan dat er op dat vlak niets zal gebeuren, tot het slachtoffer aangeeft dit zelf te willen.

Vaak zit je als steunfiguur ook met veel vragen. Weet dat ook jij terecht kan bij hulporganisaties, zoals 1712 en Tele-Onthaal. 

4. Het is niet de schuld van het slachtoffer

Een slachtoffer kan zich afvragen of het geweld vermeden had kunnen worden, wat kan leiden tot gevoelens van schuld en schaamte. 

Hamer erop dat enkel en alleen de dader schuld treft en dat niemand erom vraagt om misbruikt te worden. Vertel het slachtoffer dat je deur steeds open staat.

Let erop dat je het schuldgevoel van het slachtoffer niet versterkt (victim blaming). Stel geen vragen als “Waarom liep je daar?”, “Waarom had je die kleren aan?”, “Waarom heb je niet gereageerd?”. Ook jij mag niet vergeten dat het slachtoffer geen schuld treft.

5. Er is geen juiste of foute reactie

Een slachtoffer wordt na het geweld overspoeld door emoties: neerslachtigheid, schuld, schaamte, woede … Stel het slachtoffer gerust dat er geen goede of slechte manier bestaat om te reageren. Gevoelens mogen verwarrend zijn en kunnen zelfs tegenstrijdig zijn.

6. Geen tijdschema

Het slachtoffer kan zich lange tijd na de gebeurtenis nog altijd schuldig voelen. De typische vraag: “Wat als ik dit of dat had gedaan?”, kan een slachtoffer heel lang achtervolgen. Laat weten dat er geen tijdslimiet bestaat om seksueel geweld te verwerken.

7. Het slachtoffer beslist

Tijdens het lange verwerkingsproces sta je als steunfiguur aan de zijlijn. Het is aan het slachtoffer om op een rustig tempo opnieuw activiteiten op te nemen die het zelfvertrouwen weer versterken. Als steunfiguur kan je het slachtoffer aansporen, maar maak duidelijk dat het nemen van bepaalde beslissingen steeds bij het slachtoffer ligt.

Vermijd ook overbescherming. Hoewel je misschien de natuurlijke behoefte voelt om het slachtoffer bij de hand te houden, is dit niet aan te raden. Slachtoffers willen zich immers geen slachtoffer voelen.

Het is heel normaal om klachten of allerlei gevoelens te ervaren wanneer iemand die je graag hebt het slachtoffer is geworden van seksueel geweld. Seksueel geweld heeft namelijk ook een impact op jou als steunfiguur.

In de Gids voor steunfiguren staan enkele tips opgesomd die je kunnen helpen om jezelf te verzorgen. Ga op zoek naar professionele hulp van zodra je het gevoel hebt dat je dit niet alleen kan dragen of als je bij niemand terecht kan.

• Heb je nood aan steun? Wil je erover praten? Bel 106. Het nummer van Tele-onthaal is dag en nacht bereikbaar. Een telefoontje is volledig anoniem en verschijnt niet op de telefoonrekening. Je kan ook anoniem chatten met een vrijwilliger van Tele-Onthaal.
• 1712 is een professionele hulplijn voor iedereen die een vraag heeft over geweld, misbruik en kindermishandeling. De hulplijn is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 9 uur tot 18 uur, en 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 via e-mail. Van maandag tot en met donderdag, telkens tussen 13 uur en 20 uur, kan je chatten. De hulplijn is gratis en anoniem. 

Afhankelijk van de tijd die verstreken is tussen het seksueel geweld en de aanmelding, kan het Zorgcentrum verschillende zorgen aanbieden aan een slachtoffer, zoals medische hulp en psychische ondersteuning.

Wanneer iemand in je omgeving seksueel geweld ervaart, kan je deze persoon bijstaan in het Zorgcentrum. De verpleegkundigen zullen je, samen met het slachtoffer, opvangen en de mogelijke vragen die je hebt beantwoorden. Indien je hier nood aan hebt, kan je ook een afspraak inplannen bij een psycholoog van het Zorgcentrum.

Je kan via e-mail of telefonisch contact opnemen met het Zorgcentrum of je rechtstreeks met een slachtoffer naar het Zorgcentrum begeven. De gegevens van elk Zorgcentrum zijn beschikbaar op de contactpagina van deze website.