Niet alleen het slachtoffer van seksueel geweld zit met heel wat vragen, maar ook familie, partner en vrienden zoeken even vaak naar antwoorden. Omgaan met een slachtoffer is immers niet evident. Nog moeilijker wordt het wanneer het slachtoffer er niet wil over praten.
Net zoals een slachtoffer terecht kan bij verschillende infopunten, geldt dat ook voor de naasten. Als vriend of familielid ben je wellicht geen expert in de materie en dat is ook logisch. Op zoek gaan naar informatie over seksueel geweld bij hulporganisaties is zeker aangewezen. Op deze webstek vind je alvast een goede leidraad.
Seksueel geweld omvat iedere vorm van ongewenst seksueel contact. Dat kan gaan van ongewenste aanrakingen of zoenen tot verkrachting. De wet onderscheidt twee vormen: verkrachting en aantasting van de seksuele integriteit.
Men spreekt van “verkrachting” bij seksuele penetratie zonder toestemming van het slachtoffer. Alle vormen van penetratie met welk middel ook, gepleegd op een persoon of met behulp van een persoon die daar niet in toestemt. Ook binnen een relatie of huwelijk kan er sprake zijn van verkrachting.
Wanneer iemand gedwongen wordt tot het plegen van seksuele handelingen dan spreekt men van “aantasting van de seksuele integriteit”. Seksueel getinte opmerkingen vallen hier echter niet onder.
Alle vormen van seksueel geweld zijn ernstig en strafbaar. Hoewel slachtoffers vaak met schuldgevoelens kampen, is het belangrijk om te weten dat de verantwoordelijkheid altijd bij de dader ligt. Het zogezegde “uitlokken” is een fabel. Zelf al was je onder invloed, zelfs al heb je je niet verdedigd of heb je niks gezegd, zelfs al heb je geflirt en ongeacht jouw kledij, zolang je niet uitdrukkelijk toestemming geeft, gaat het over verkrachting. Niemand “verdient” seksueel geweld of vraagt erom.
Als je slachtoffer werd van seksueel misbruik, werd jouw gebrek aan toestemming niet gerespecteerd. Het verschil tussen gewenst en ongewenst seksueel contact ligt hem net in die toestemming. Vaak slagen slachtoffers er echter niet in om hardop nee te zeggen tegen seksueel contact door angst voor geweld of door morele dwang. Soms zegt het lichaam dan nee door te zwijgen of te verlammen. Op de website www.allesoverseks.be staat er meer uitleg over seks en grenzen. Onder de 16 jaar kan je sowieso niet instemmen met seksueel contact, en is het strafbaar, of je het nu wou of niet.
Als je nog twijfelt over wat al dan niet toestemming is, brengt het filmpje op de startpagina misschien verduidelijking.
Een slachtoffer heeft het meest nood aan het herstel van het “normale leven”. Als vriend of familielid help je dan ook het meest door op dezelfde manier met hem/haar om te gaan zoals je dat normaal gezien doet. Ga je niet ‘anders' gedragen. Je mag uiteraard troosten en een luisterend oor bieden, maar probeer tezelfdertijd de gewone gang van zaken verder aan te houden. De normale dagstructuur biedt het slachtoffer het meeste houvast en zorgt voor afleiding. Stimuleer het slachtoffer om zijn/haar werk of opleiding te hervatten.
Aangifte doen kan helpen in het verwerkingsproces. Het is belangrijk om het slachtoffer te ondersteunen in elke stap die zij of hij zelf wil zetten.
Bij een verkrachting of aantasting van de seksuele integriteit is het belangrijk dat je het slachtoffer aanspoort zo snel mogelijk naar de dokter te gaan. Voor de opsporing van eventuele seksueel overdraagbare aandoeningen, zwangerschap of de verzorging van opgelopen letsels is medisch onderzoek aangewezen. In Antwerpen, Brussel, Charleroi, Gent, Leuven, Luik en Roeselare kunnen slachtoffers en hun steunfiguren alle medische, forensische en psychologische hulp op één plek vinden in het Zorgcentrum na Seksueel Geweld.
De hoofdtaak als vriend of familielid bestaat uit luisteren. Hoewel veel slachtoffers ervoor kiezen om het feit te verzwijgen, hebben anderen precies de behoefte om de feiten te herhalen, opnieuw en opnieuw. Bied een onbevooroordeeld luisterend oor en blijf vooral luisteren.
Als vriend of familielid kan je erg kwaad zijn op de dader, terwijl het slachtoffer dat vaak (nog) niet is. Ventileer je woede bij anderen en niet bij het slachtoffer. Blijf polsen naar hoe hij/zij zich voelt zonder jouw emoties op te dringen.
Als partner laat je zelf elk initiatief tot seksueel contact achterwege en geeft aan dat er niets zal gebeuren op dat vlak, tot hij/zij aangeeft dit zelf te willen.
Het slachtoffer zal zoeken naar zaken die hij/zij had kunnen doen om de geweldpleging te vermijden, en zal een deel van de schuld bij zichzelf leggen. Vermijd victimblaming, stel geen vragen als “maar waarom liep je daar?”, “waarom had je die kleren aan?”, “waarom heb je niet gereageerd?”. Ook jij mag niet vergeten dat het slachtoffer geen schuld treft. Hamer erop dat enkel en alleen de dader alle schuld treft. Vertel het slachtoffer dat jouw deur steeds open staat en dat niemand er om “vraagt” om aangerand of verkracht te worden.
Een slachtoffer bevindt zich na de geweldpleging in een orkaan van emoties. Neerslachtigheid, schuld, schaamte, woede, … alle gevoelens kunnen voorkomen. Stel het slachtoffer gerust dat er geen goede of slechte manier bestaat om te reageren. Gevoelens mogen/kunnen verwarrend en zelfs tegenstrijdig zijn.
De meeste slachtoffers houden het seksueel geweld liever voor zich. Door het te verzwijgen kan niemand ze anders bekijken en kunnen zij niet als slachtoffer worden bestempeld. Vaak verzwijgen zij de misdaad in de hoop dat het vanzelf zal verdwijnen. Ook speelt er dikwijls de angst mee om niet geloofd te worden, de angst voor de dader of de angst om naasten verdriet aan te doen. De dader is immers vaak een bekende. Ook is er dat enorme schuldgevoel. Slachtoffers voelen zich vaak, onterecht, geheel of gedeeltelijk schuldig over wat er gebeurd is en vrezen dat ook anderen er zo over zullen oordelen, waardoor ze blijven zwijgen.
Maar het probleem verzwijgen kan het alleen maar erger maken. Probeer het slachtoffer daarom te doen praten, maar zonder enige druk te zetten. Laat duidelijk weten dat je een vertrouwenspersoon bent en dat je er altijd bent voor hem/haar. Vaak zit je als partner, ouder of kennis ook met veel vragen, ook jij kan terecht bij de hulporganisaties met uw vragen of met verzoek tot hulp.
Het slachtoffer kan zich zelfs lange tijd na de gebeurtenis nog altijd schuldig voelen. De typische vraag: “Wat als ik dit of dat had gedaan?”, kan hem/haar enorm lang achtervolgen. Laat het slachtoffer weten dat er geen tijdslimiet bestaat om seksueel geweld te verwerken en dat hij/zij zo veel tijd moet nemen als nodig. In twee derde van de gevallen heeft seksueel geweld immers een blijvende impact op de (geestelijke) gezondheid van slachtoffers.
Tijdens het lange verwerkingsproces sta je als vertrouwenspersoon aan de zijlijn en houd je niet het heft in handen. Het is aan het slachtoffer om rustig aan dingen te doen die zijn/haar zelfvertrouwen weer versterken (aanzwengelen). Als vriend kan je hem/haar aansporen, maar het is het slachtoffer dat beslist. Vermijd ook overbescherming. Hoewel je de natuurlijke behoefte voelt om het slachtoffer figuurlijk bij de hand te houden, is dat niet het meest aangewezen. Slachtoffers willen zich geen slachtoffer voelen.
Een seksuele geweldpleging zorgt niet alleen voor emotionele schade bij het slachtoffer. Vrienden en familieleden kunnen al even geschokt zijn. Dat is perfect normaal. Heb je zelf moeite met je gevoelens, voel je niet beschaamd om hulp te zoeken bij een therapeut, een psycholoog of een hulpgroep.
Praten met een slachtoffer is niet evident, hoe hecht je ook bent met die persoon. Een paar tips:
Het is logisch dat je deze ervaring zo snel mogelijk wilt vergeten. Toch is er niets beter dan erover te praten. Vertel het aan iemand die je vertrouwt: een vriend, je ouders, een collega, een arts, een leerkracht, een hulpverlener, een psycholoog… praat erover.
Naast familie, vrienden en andere vertrouwenspersonen bestaan er ook verschillende organisaties waar je al dan niet anoniem geholpen kan worden. Opgeleide medewerkers helpen je heel graag verder en ondersteunen je. Opdat jij je leven kunt hervatten.
Heb je nood aan steun? Wil je erover praten? Bel 106.
Het nummer van Tele-Onthaal is dag en nacht bereikbaar. Een telefoontje is volledig anoniem en verschijnt niet op de telefoonrekening.
Tele-Onthaal biedt ook hulp via chat (www.tele-onthaal.be). Een onlinegesprek is ook anoniem.
1712 is een nummer voor vragen en meldingen over geweld, misbruik en kindermishandeling. Professionele medewerkers luisteren naar je vraag, geven je informatie en/of verwijzen je door naar de best passende hulpverlening in je buurt.
Het nummer is bereikbaar op werkdagen van 9 tot 17u. Een telefoontje naar 1712 is gratis en wordt niet op je gesprekslijst vermeld. Meer info vind je op www.1712.be
Deze brochure richt zich tot slachtoffers van seksueel geweld en iedereen die hiermee in aanraking komt.
De brochure wil een eerste leidraad zijn voor iedereen die geconfronteerd wordt met verkrachting of aanranding van de eerbaarheid en hen begeleiden om de juiste stappen te zetten.
Deze brochure richt zich in de eerste plaats tot de slachtoffers van geweld, maar ook tot iedereen die er rechtstreeks of onrechtstreeks mee geconfronteerd wordt.
De brochure wil een leidraad zijn voor iedereen die bij geweld betrokken wordt. Ze bevat definities en een groot aantal praktische tips die je op weg kunnen zetten om het hoofd te bieden aan het geweld. Achteraan de brochure vind je ook een overzicht van adressen van hulpverleningsinstanties die je kunnen bijstaan in jouw zoektocht naar steun en de erkenning van jouw probleem.
Deze brochure richt zich tot steunfiguren van slachtoffers van seksueel geweld.
De brochure wil een eerste leidraad zijn voor de steunfiguren in de omgeving van een slachtoffer. Deze gids geeft uitleg over de typische reacties bij slachtoffers na seksueel geweld, zodat je wie die dit meegemaakt heeft, beter kan begrijpen. Deze gids geeft je ook praktische tips om deze persoon te ondersteunen doorheen het herstelproces. Tenslotte krijg je enkele tips om met je eigen gevoelens en noden, die ook belangrijk zijn, te kunnen omgaan.